Ποιοι είναι οι κίνδυνοι στην υγεία που μπορεί να επιφέρει μία διατροφή υψηλή σε πρωτεΐνη; Τι πρέπει να προσέχουμε και τι πρέπει να γνωρίζουμε;
Αυτό το άρθρο θα είναι το πρώτο σε μία σειρά, η οποία θα έχει ως κεντρικό θέμα την κατανάλωση πρωτεΐνης.
Το συγκεκριμένο θα ασχοληθεί με τις επιπτώσεις της πρωτεΐνης στην υγεία.
ΠΡΩΤΕΙΝΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ
Μια φαινομενικά αρνητική πτυχή της υψηλότερης πρόσληψης πρωτεΐνης σχετίζεται με την υγεία των οστών και την πιθανή αύξηση του φορτίου διατροφικού οξέος από αυτήν.
Η υπόθεση της όξινης τέφρας θεωρεί ότι η αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης (και συγκεκριμένα τα αμινοξέα που περιέχουν θείο) οδηγεί σε μεγαλύτερο φορτίο οξέος από τη διατροφή, το οποίο ρυθμίζεται μέσω της απελευθέρωσης αλκαλοποιητικών ενώσεων που προέρχονται από τα οστά, έχοντας ως αποτέλεσμα την επαναρρόφηση οστού, την οστεοπόρωση και την υπερασβεστουρία.
Ωστόσο, σε αυτήν την έρευνα, η οστική πυκνότητα δεν είχε συσχέτιση με την αναλογία πρόσληψης ζωικής προς φυτικής πρωτεΐνης, παρά το γεγονός ότι η ζωική πρωτεΐνη παρέχει πρόδρομους οξέων, ενώ τα λαχανικά παρέχουν πρόδρομους βάσης που δεν βρίσκονται σε ζωικές τροφές.
Ακόμη χειρότερα, η λεγόμενη υπόθεση όξινης τέφρας έχει εξεταστεί σε μετα-αναλύσεις και βρέθηκε ότι στερείται υποστήριξης.
Μία μετα-ανάλυση το 2009 διαπίστωσε ότι, σε αντίθεση με την υπόθεση της όξινης τέφρας, η υψηλότερη πρόσληψη φωσφορικών αλάτων σχετίζεται με μειωμένο ασβέστιο στα ούρα και αυξημένη κατακράτηση ασβεστίου.
Σε αυτήν την ανάλυση που χρησιμοποίησε τα κριτήρια Bradford/Hill για την απόδειξη αιτιότητας, ήταν ξεκάθαρο ότι η συσχέτιση μεταξύ του φορτίου διατροφικού οξέος και της οστεοπορωτικής νόσου των οστών δεν υποστηρίζεται από στοιχεία, ενώ σε μία πρόσφατη ανάλυση που διεξήχθη από το Εθνικό Ίδρυμα Οστεοπόρωσης των ΗΠΑ, οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι σε μία διατροφή υψηλή σε πρωτεΐνη υπάρχουν θετικές και όχι αρνητικές τάσεις στην οστική πυκνότητα στις περισσότερες περιοχές των οστών. Σε συμφωνία με αυτό το συμπέρασμα, έχει προταθεί ότι η πρωτεΐνη στη διατροφή υποστηρίζει την υγεία των οστών, αλλά μάλλον αυτό συμβαίνει μόνο όταν η πρόσληψη ασβεστίου είναι επαρκής.
Σε μια παρέμβαση 6 μηνών σε γυναίκες με εμπειρία στην άσκηση, συγκρίνοντας τις επιδράσεις μιας δίαιτας με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (2,8g/kg την ημέρα) έναντι της ομάδας ελέγχου (1,5g/kg την ημέρα), οι ερευνητές δεν διαπίστωσαν διαφορές στην οστική πυκνότητα, ενώ σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους με δίαιτα και άσκηση το οποίο διήρκησε 16 εβδομάδες, η κατανάλωση γαλακτοκομικών τροφών και υψηλότερης πρωτεΐνης, σε συνδυασμό με επαρκή πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D είχε ως αποτέλεσμα βελτιωμένους δείκτες της υγείας των οστών και του μεταβολισμού ασβεστίου σε υπέρβαρες και παχύσαρκες νεαρές γυναίκες.
Άλλωστε, όπως έχει επισημανθεί, η συσχέτιση μεταξύ των αλλαγών στην απέκκριση ασβεστίου με τις αλλαγές στην απέκκριση οξέος από τα ούρα δεν αποτελεί απόδειξη ότι η πηγή του εκκρινόμενου ασβεστίου προέρχεται από τα οστά ή ότι αυτό το ασβέστιο στα ούρα συμβάλλει στην ανάπτυξη της οστεοπόρωσης.
Μάλιστα, δεδομένα από μελέτες ισοτόπων ασβεστίου υποδηλώνουν ότι η κύρια πηγή για την αύξηση του ασβεστίου στα ούρα από μία διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη προέρχεται από αυξημένη απορρόφηση διατροφικού ασβεστίου και όχι από επαναρρόφηση οστών.
Συνεπώς, σε γενικές γραμμές, φαίνεται πως όχι μόνο η πρωτεΐνη δεν βλάπτει τα οστά, αλλά είναι ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό για την υγεία τους. Η πρόσληψή της φαίνεται να έχει θετική επίδραση στην ισορροπία ασβεστίου και συνεπώς στη διατήρηση της οστικής πυκνότητας.
Δεδομένου ότι η άσκηση παρέχει ερέθισμα για την αύξηση της πρωτεΐνης στους σκελετικούς μύες, δεν είναι ασυνήθιστο να συνιστώνται επίπεδα πρόσληψης που κυμαίνονται από 1,4g/kg έως 2,0g/kg την ημέρα κατά τη διάρκεια της προεφηβικής ανάπτυξης, ώστε αυτό το ερέθισμα να μετατραπεί σε επιπρόσθετο μυικό ιστό, κάτι το οποίο είναι με τη σειρά του σημαντικός προγνωστικός παράγοντας στη συγκέντρωση οστικής μάζας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Πέραν αυτού, υπάρχει έλλειψη επιστημονικών στοιχείων που συνδέουν τις υψηλότερες προσλήψεις διατροφικής πρωτεΐνης με αρνητικά αποτελέσματα σε υγιή άτομα που ασκούνται, ενώ ορισμένα στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι ηλικιωμένοι άνδρες και οι γυναίκες (το τμήμα του πληθυσμού που είναι πιο ευαίσθητο στην οστεοπόρωση) πρέπει να καταναλώνουν πρωτεΐνη πάνω από τις τρέχουσες συστάσεις (0,8g/kg ανά ημέρα) για τη βελτιστοποίηση της οστικής μάζας.
ΠΡΩΤΕΙΝΗ ΚΑΙ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΥΠΟΥ 2
Η σχέση μεταξύ της υψηλής πρόσληψης πρωτεΐνης και του διαβήτη τύπου 2 είναι ακόμη υπό συζήτηση και τα αποτελέσματα διαφέρουν ανάλογα με τη διάρκεια της μελέτης, την πηγή πρωτεΐνης και το αν υπήρξε αύξηση βάρους. Ο πιο σημαντικός παράγοντας ανησυχίας που συνδέει την πρωτεΐνη με το διαβήτη είναι τα αμινοξέα.
Τα κυκλοφορούντα επίπεδα αμινοξέων διακλαδισμένης αλυσίδας (BCAAs) είναι εξαιρετικοί βιοδείκτες μεταβολικής υγείας και τα αυξημένα επίπεδά τους στο αίμα είναι δείκτες αντίστασης στην ινσουλίνη και κατά συνέπεια του διαβήτη τύπου 2.
Πρόσφατες έρευνες έχουν αποδείξει όμως, πως η αιτιότητα είναι αντίστροφη, καθώς όχι μόνο τα δεδομένα δεν υποστηρίζουν τον ρόλο τους ως αιτιώδη, αλλά μάλιστα πως οι αυξημένες συγκεντρώσεις αμινοξέων στο αίμα προέρχονται από τον ελαττωματικό καταβολισμό τους σε σχέση με υγιή άτομα, κάτι που άλλωστε υποστηρίζεται και από γενετικές μελέτες.
Έτσι, μπορούμε να πούμε πως όταν εφαρμόζονται διατροφές με υψηλή πρόσληψη πρωτεΐνης και έλεγχο θερμίδων, με στόχο την απώλεια βάρους ή τη διατήρησή του, συνήθως μπορούμε να περιμένουμε ευνοϊκά αποτελέσματα σε σχέση με την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
Από την άλλη, μία διατροφή η οποία αυξάνει το σωματικό λίπος, πάντοτε θα έχει αρνητικά αποτελέσματα για τη μεταβολική υγεία.
ΠΡΩΤΕΙΝΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΝΕΦΡΩΝ
Ένας συχνός λόγος για τον οποίο δεν συνιστάται υψηλότερη πρόσληψη πρωτεΐνης για τους ηλικιωμένους είναι ο κίνδυνος νεφρικής νόσου.
Ωστόσο, οι αναλύσεις δείχνουν ότι αυτό δεν έχει καμία βάση.
Υπάρχει γενική συμφωνία σχετικά με την επίδραση του περιορισμού της διατροφικής πρωτεΐνης στην επιβράδυνση της μείωσης του ρυθμού σπειραματικής διήθησης (GFR) μεταξύ των περισσότερων μορφών νεφρικής βλάβης στον άνθρωπο.
Αν και υπάρχουν πιθανές οδοί που έχουν προταθεί μέσω των οποίων μία διατροφή υψηλότερη σε πρωτεΐνη θα μπορούσε να διευκολύνει βλάβες στους νεφρούς, το μέγεθος της επίδρασης και το εάν αυτές πράγματι υπάρχουν, παραμένει άγνωστο.
Η ιδέα ότι ο περιορισμός της πρωτεΐνης μπορεί να καθυστερήσει την επιδείνωση της λειτουργίας των νεφρών που συνδέεται με την πάροδο του χρόνου βασίστηκε σε μελέτες σε αρουραίους στις οποίες δίαιτες χαμηλές σε θερμίδες ή χαμηλές σε πρωτεΐνη επιβράδυναν την ανάπτυξη χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας.
Όμως, η επιδείνωση της λειτουργίας των νεφρών συμβαίνει εντελώς διαφορετικά στους αρουραίους, κάτι το οποίο σημαίνει πως αυτός ο μηχανισμός είναι απίθανο να λειτουργήσει σε ανθρώπους.
Επίσης, όταν η κάθαρση κρεατινίνης μετρήθηκε σε ανθρώπους σε διαστήματα 10 έως 18 ετών, η επιδείνωση δεν συσχετίστηκε με την πρόσληψη πρωτεΐνης.
Μάλιστα, η συσχέτιση της κάθαρσης κρεατινίνης με την πρόσληψη πρωτεΐνης δείχνει μια σχέση με θετική κλίση, υποδηλώνοντας ότι η ίδια η χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης μειώνει τη νεφρική λειτουργία.
Αυτή η μετα-ανάλυση έδειξε ότι ο ρυθμός σπειραματικής διήθησης (GFR), ως δείκτης λειτουργίας της νεφρικής λειτουργίας, δεν μειώνεται όταν τα άτομα έχουν υψηλότερη πρόσληψη πρωτεΐνης, αλλά μάλλον αυξάνεται, αν και αυτή η μετα-ανάλυση σε άτομα με φυσιολογική νεφρική λειτουργία, υποδηλώνει ότι το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ασήμαντο ή ακόμη και ανύπαρκτο, ακόμη και σε πληθυσμούς με μεγαλύτερο κίνδυνο για μείωση της νεφρικής λειτουργίας, όπως ανθρώπους με διαβήτη τύπου 2.
Υπάρχει η πεποίθηση ότι αυτή η υπερδιήθηση των νεφρών είναι αποτέλεσμα βλάβης νεφρονίων. Ωστόσο, στους ανθρώπους, η σπειραματική υπερδιήθηση εμφανίζεται σε επίπεδο ολόκληρου του νεφρού ως αποτέλεσμα της αυξημένης ροής αίματος στους νεφρούς.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ικανότητα του νεφρού να αυξάνει το GFR κάτω από ορισμένα ερεθίσματα ή απαιτήσεις, είναι μια φυσιολογική απόκριση στο αυξημένο μέγεθος του φορτίου των διαλυμένων ουσιών και δεν αντιπροσωπεύει παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη χρόνιας νεφρικής νόσου. Επιπλέον, η εγκυμοσύνη και η μονομερής νεφρεκτομή χαρακτηρίζονται από σημαντική νεφρική υπερτροφία και υπερδιήθηση με αυξήσεις του GFR, ενώ η νεφρική λειτουργία παραμένει φυσιολογική.
Αυτοί οι παράγοντες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η διατροφική περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη δεν είναι υπεύθυνη για την σταδιακή μείωση της νεφρικής λειτουργίας με την πάροδο του χρόνου, αλλά μάλλον ότι αυτή η μείωση του ρυθμού σπειραματικής διήθησης είναι μια φυσική συνέπεια της μείωσης της πρόσληψης πρωτεΐνης ενώ γερνάμε.
Στον πιο πρόσφατο γύρο συζητήσεων για τον καθορισμό των Διαιτητικών Προσλήψεων Αναφοράς, το Ινστιτούτο Ιατρικής των ΗΠΑ κατέληξε στο ότι το πρωτεϊνικό περιεχόμενο της διατροφής δεν ευθύνεται για την σταδιακή μείωση της νεφρικής λειτουργίας με την πάροδο του χρόνου, με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Διεθνή Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας να φτάνει στο ίδιο συμπέρασμα.
Έτσι, προκύπτει το ερώτημα εάν και πώς και σε ποιο χρονικό διάστημα αυτές οι υψηλές προσλήψεις πρωτεΐνης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία.
Πρόσφατες μελέτες με μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις και υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη σε θερμιδικό ισοζύγιο ή πλεόνασμα δεν ανέφεραν δυσμενείς επιπτώσεις.
Σε μια από τις μακροβιότερες δοκιμές διατροφικής παρέμβασης, η οποία διήρκησε 2 έτη, στην οποία συγκρίθηκαν υψηλότερες με χαμηλότερες προσλήψεις πρωτεΐνης, αναφέρθηκε ότι σε κατά τα άλλα υγιή παχύσαρκα άτομα, μια δίαιτα απώλειας βάρους χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες, αλλά υψηλής σε πρωτεΐνη δεν συσχετίστηκε με επιβλαβείς επιδράσεις στο GFR ή την πρωτεϊνουρία.
Αυτή η μελέτη σε άνδρες που έκαναν προπόνηση με βάρη, διήρκησε ένα έτος. Τα άτομα ενάλλασσαν μεταξύ της συνήθους διατροφής τους (η οποία ήταν ήδη υψηλή σε πρωτεΐνη) και μιας δίαιτας υψηλότερης σε πρωτεΐνη. Έτσι, κατά μέσο όρο, κάθε ένας κατανάλωνε τη συνήθη διατροφή του για 6 μήνες και μία διατροφή υψηλότερη σε πρωτεΐνη για 6 μήνες. Καθ ‘όλη τη διάρκεια του έτους, κατανάλωσαν 2,51-3,32g/kg πρωτεΐνης την ημέρα. Ωστόσο, δεν υπήρχαν επιβλαβείς επιδράσεις στη μέτρηση των λιπιδίων του αίματος, καθώς και στη λειτουργία του ήπατος και των νεφρών, παρά τη συνολική αύξηση της πρόσληψης ενέργειας κατά τη διάρκεια της φάσης υψηλής πρωτεΐνης.
Ομοίως, υπέρβαροι και παχύσαρκοι εθελοντές με προ-διαβήτη σε διατροφή υψηλότερης πρωτεΐνης, είχαν σημαντική αύξηση στην ουρία και στο λόγο ουρίας / κρεατινίνης ούρων μετά από ένα έτος. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπήρχαν συσχετισμοί μεταξύ της αυξημένης πρόσληψης πρωτεΐνης και της κάθαρσης κρεατινίνης, του εκτιμώμενου ρυθμού σπειραματικής διήθησης, του λόγου λευκωματίνης / κρεατινίνης ούρων ή της κρεατινίνης στο αίμα. Άρα, μετά από 1 έτος με υψηλότερη πρόσληψη πρωτεΐνης σε προ-διαβητικούς ηλικιωμένους ενήλικες, δεν βρέθηκε ένδειξη μειωμένης λειτουργίας των νεφρών.
Επιπλέον, αυτή η έρευνα έδειξε ότι σε μία δίαιτα απώλειας σωματικού βάρους, τόσο μια μεσαία όσο και μια υψηλότερη σε πρωτεΐνη διατροφή, οδηγούν σε ομαλοποιημένη νεφρική λειτουργία κατά την περίοδο των 12 μηνών σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 και πρώιμη νεφρική νόσο.
Ωστόσο, τα όρια προσαρμογής σε μία μακροπρόθεσμη διατροφή με υψηλή πρόσληψη πρωτεΐνης πρέπει να διερευνηθούν.
Παρόλο που φαίνεται ότι η πρόσληψη διαιτητικής πρωτεΐνης πάνω από τις Διαιτητικές Προσλήψεις Αναφοράς δεν είναι επιβλαβής για τον υγιή πληθυσμό που ασκείται, άτομα ευάλωτα σε νεφρικές παθήσεις (όπως π.χ. νεφρολιθίαση) ή με ήπια νεφρική ανεπάρκεια, πρέπει να παρακολουθούν στενά την πρόσληψη πρωτεΐνης τους, καθώς επιδημιολογικές μελέτες παρέχουν στοιχεία ότι η πρόσληψη πρωτεΐνης μπορεί να σχετίζεται με την εξέλιξη νεφρικής νόσου, όπως σε μελέτες όπως αυτή, όπου μόνο ασθενείς με προϋπάρχουσα δυσλειτουργία φάνηκε να έχουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη νεφρικών λίθων και νεφρικών παθήσεων.
Η αλήθεια είναι πως πρέπει να διεξαχθεί περισσότερη έρευνα σε ενήλικες και ηλικιωμένους σε σχέση με την άσκηση, την υπερτροφία των σκελετικών μυών και την πρόσληψη πρωτεΐνης και τις σωρευτικές επιδράσεις τους στην υγεία γενικότερα.
Επίσης αληθές όμως είναι πως η χρόνια συνολική πρόσληψη πρωτεΐνης και αμινοξέων κάτω από τις ημερήσιες απαιτήσεις βλάπτει τις σωματικές λειτουργίες, οδηγώντας σε υψηλότερο κίνδυνο για ασθένεια και θνησιμότητας .
Συνολικά, η εφαρμογή μίας διατροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, δεν φαίνεται να έχει δυσμενείς επιπτώσεις σε ήδη υγιή άτομα. Αν και δεν υπάρχει σαφής σύσταση που να ορίζει το ασφαλές ανώτατο όριο πρόσληψης πρωτεΐνης, η κατανάλωση έως 40% θερμίδων από πρωτεΐνη ημερησίως δεν έχει συσχετιστεί με αυξημένους κινδύνους για την υγεία σε κατά τα άλλα υγιή άτομα.
–Suprastratum: The authority on health, fitness and nutrition
Πηγές/βιβλιογραφία/περισσότερο διάβασμα:
Πρωτεΐνη και υγεία των οστών:
- Sellmeyer DE, Stone KL, Sebastian A, Cummings SR. A high ratio of dietary animal to vegetable protein increases the rate of bone loss and the risk of fracture in postmenopausal women. Study of Osteoporotic Fractures Research Group. Am J Clin Nutr. 2001 Jan;73(1):118-22. doi: 10.1093/ajcn/73.1.118. PMID: 11124760.
- Fenton TR, Lyon AW, Eliasziw M, Tough SC, Hanley DA. Phosphate decreases urine calcium and increases calcium balance: a meta-analysis of the osteoporosis acid-ash diet hypothesis. Nutr J. 2009 Sep 15;8:41. doi: 10.1186/1475-2891-8-41. PMID: 19754972; PMCID: PMC2761938.
- Fenton TR, Tough SC, Lyon AW, Eliasziw M, Hanley DA. Causal assessment of dietary acid load and bone disease: a systematic review & meta-analysis applying Hill’s epidemiologic criteria for causality. Nutr J. 2011 Apr 30;10:41. doi: 10.1186/1475-2891-10-41. PMID: 21529374; PMCID: PMC3114717.
- Shams-White MM, Chung M, Du M, Fu Z, Insogna KL, Karlsen MC, LeBoff MS, Shapses SA, Sackey J, Wallace TC, Weaver CM. Dietary protein and bone health: a systematic review and meta-analysis from the National Osteoporosis Foundation. Am J Clin Nutr. 2017 Jun;105(6):1528-1543. doi: 10.3945/ajcn.116.145110. Epub 2017 Apr 12. PMID: 28404575.
- Mangano KM, Sahni S, Kerstetter JE. Dietary protein is beneficial to bone health under conditions of adequate calcium intake: an update on clinical research. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2014 Jan;17(1):69-74. doi: 10.1097/MCO.0000000000000013. PMID: 24316688; PMCID: PMC4180248.
- Antonio J, Ellerbroek A, Evans C, Silver T, Peacock CA. High protein consumption in trained women: bad to the bone? J Int Soc Sports Nutr. 2018 Jan 31;15:6. doi: 10.1186/s12970-018-0210-6. PMID: 29434529; PMCID: PMC5793405.
- Josse AR, Atkinson SA, Tarnopolsky MA, Phillips SM. Diets higher in dairy foods and dietary protein support bone health during diet- and exercise-induced weight loss in overweight and obese premenopausal women. J Clin Endocrinol Metab. 2012 Jan;97(1):251-60. doi: 10.1210/jc.2011-2165. Epub 2011 Nov 2. PMID: 22049177.
- Fenton TR, Lyon AW, Eliasziw M, Tough SC, Hanley DA. Meta-analysis of the effect of the acid-ash hypothesis of osteoporosis on calcium balance. J Bone Miner Res. 2009 Nov;24(11):1835-40. doi: 10.1359/jbmr.090515. PMID: 19419322.
- Fenton TR, Eliasziw M, Lyon AW, Tough SC, Hanley DA. Meta-analysis of the quantity of calcium excretion associated with the net acid excretion of the modern diet under the acid-ash diet hypothesis. Am J Clin Nutr. 2008 Oct;88(4):1159-66. doi: 10.1093/ajcn/88.4.1159. PMID: 18842807.
- Kerstetter JE, O’Brien KO, Caseria DM, Wall DE, Insogna KL. The impact of dietary protein on calcium absorption and kinetic measures of bone turnover in women. J Clin Endocrinol Metab. 2005 Jan;90(1):26-31. doi: 10.1210/jc.2004-0179. Epub 2004 Nov 16. PMID: 15546911.
- Bonjour JP. Dietary protein: an essential nutrient for bone health. J Am Coll Nutr. 2005 Dec;24(6 Suppl):526S-36S. doi: 10.1080/07315724.2005.10719501. PMID: 16373952.
- Westerterp KR. Weight loss and bone mineral content. Obes Res. 2002 Jun;10(6):559. doi: 10.1038/oby.2002.76. PMID: 12055333.
- Vicente-Rodríguez G. How does exercise affect bone development during growth? Sports Med. 2006;36(7):561-9. doi: 10.2165/00007256-200636070-00002. PMID: 16796394.
- Vicente-Rodriguez G, Ara I, Perez-Gomez J, Dorado C, Calbet JA. Muscular development and physical activity as major determinants of femoral bone mass acquisition during growth. Br J Sports Med. 2005 Sep;39(9):611-6. doi: 10.1136/bjsm.2004.014431. Erratum in: Br J Sports Med. 2005 Dec;39(12):970. PMID: 16118297; PMCID: PMC1725300.
- Dawson-Hughes B, Harris SS, Rasmussen H, Song L, Dallal GE. Effect of dietary protein supplements on calcium excretion in healthy older men and women. J Clin Endocrinol Metab. 2004 Mar;89(3):1169-73. doi: 10.1210/jc.2003-031466. PMID: 15001604.
Πρωτεΐνη και διαβήτης τύπου ΙΙ:
- Newgard CB, An J, Bain JR, Muehlbauer MJ, Stevens RD, Lien LF, Haqq AM, Shah SH, Arlotto M, Slentz CA, Rochon J, Gallup D, Ilkayeva O, Wenner BR, Yancy WS Jr, Eisenson H, Musante G, Surwit RS, Millington DS, Butler MD, Svetkey LP. A branched-chain amino acid-related metabolic signature that differentiates obese and lean humans and contributes to insulin resistance. Cell Metab. 2009 Apr;9(4):311-26. doi: 10.1016/j.cmet.2009.02.002. Erratum in: Cell Metab. 2009 Jun;9(6):565-6. PMID: 19356713; PMCID: PMC3640280.
- Lynch CJ, Adams SH. Branched-chain amino acids in metabolic signalling and insulin resistance. Nat Rev Endocrinol. 2014 Dec;10(12):723-36. doi: 10.1038/nrendo.2014.171. Epub 2014 Oct 7. PMID: 25287287; PMCID: PMC4424797.
- Kramer NB, Evers SS, Shin JH, Silverwood S, et al. The Role of Elevated Branched-Chain Amino Acids in the Effects of Vertical Sleeve Gastrectomy to Reduce Weight and Improve Glucose Regulation. Cell Rep. 2020 Oct 13;33(2):108239. doi: 10.1016/j.celrep.2020.108239.
- Amirani E, Milajerdi A, Reiner Ž, Mirzaei H, Mansournia MA, Asemi Z. Effects of whey protein on glycemic control and serum lipoproteins in patients with metabolic syndrome and related conditions: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled clinical trials. Lipids Health Dis. 2020 Sep 21;19(1):209. doi: 10.1186/s12944-020-01384-7. PMID: 32958070; PMCID: PMC7504833.
- Klén R, Honka MJ, Hannukainen JC, Huovinen V, Bucci M, Latva-Rasku A, Venäläinen MS, Kalliokoski KK, Virtanen KA, Lautamäki R, Iozzo P, Elo LL, Nuutila P. Predicting Skeletal Muscle and Whole-Body Insulin Sensitivity Using NMR-Metabolomic Profiling. J Endocr Soc. 2020 Mar 11;4(4):bvaa026. doi: 10.1210/jendso/bvaa026. PMID: 32232183; PMCID: PMC7093091.
- Carrard J, Guerini C, Appenzeller-Herzog C, Infanger D, Königstein K, Streese L, Hinrichs T, Hanssen H, Gallart-Ayala H, Ivanisevic J, Schmidt-Trucksäss A. The Metabolic Signature of Cardiorespiratory Fitness: A Systematic Review. Sports Med. 2021 Nov 10. doi: 10.1007/s40279-021-01590-y. Epub ahead of print. PMID: 34757595.
- Mahendran Y, Jonsson A, Have CT, Allin KH, Witte DR, Jørgensen ME, Grarup N, Pedersen O, Kilpeläinen TO, Hansen T. Genetic evidence of a causal effect of insulin resistance on branched-chain amino acid levels. Diabetologia. 2017 May;60(5):873-878. doi: 10.1007/s00125-017-4222-6. Epub 2017 Feb 10. PMID: 28184960.
- Wang Q, Holmes MV, Davey Smith G, Ala-Korpela M. Genetic Support for a Causal Role of Insulin Resistance on Circulating Branched-Chain Amino Acids and Inflammation. Diabetes Care. 2017 Dec;40(12):1779-1786. doi: 10.2337/dc17-1642. Epub 2017 Oct 18. PMID: 29046328; PMCID: PMC5701741.
Πρωτεΐνη και υγεία των νεφρών:
- Kaysen GA, Odabaei G. Dietary protein restriction and preservation of kidney function in chronic kidney disease. Blood Purif. 2013;35(1-3):22-5. doi: 10.1159/000345174. Epub 2013 Jan 22. PMID: 23343542.
- Anderson S, Brenner BM. Effects of aging on the renal glomerulus. Am J Med. 1986 Mar;80(3):435-42. doi: 10.1016/0002-9343(86)90718-7. PMID: 3513560.
- Anderson S, Brenner BM. The aging kidney: structure, function, mechanisms, and therapeutic implications. J Am Geriatr Soc. 1987 Jun;35(6):590-3. doi: 10.1111/j.1532-5415.1987.tb01407.x. PMID: 3553292.
- Walser M. 1992. The relationship of dietary protein to kidney disease. In: Liepa GU, Beitz DC, Beynen AC, Gorman MA, eds. Dietary Proteins: How They Alleviate Disease and Promote Better Health. Champaign, IL: American Oil Chemists’ Society. Pp. 168–178.
- Tobin J, Spector D. Dietary protein has no effect on future creatinine clearance. Gerontologist. 1986;26:59A.
- Lew SW, Bosch JP. Effect of diet on creatinine clearance and excretion in young and elderly healthy subjects and in patients with renal disease. J Am Soc Nephrol. 1991 Oct;2(4):856-65. PMID: 1751789.
- Schwingshackl L, Hoffmann G. Comparison of high vs. normal/low protein diets on renal function in subjects without chronic kidney disease: a systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2014 May 22;9(5):e97656. doi: 10.1371/journal.pone.0097656. PMID: 24852037; PMCID: PMC4031217.
- Devries MC, Sithamparapillai A, Brimble KS, Banfield L, Morton RW, Phillips SM. Changes in Kidney Function Do Not Differ between Healthy Adults Consuming Higher- Compared with Lower- or Normal-Protein Diets: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Nutr. 2018 Nov 1;148(11):1760-1775. doi: 10.1093/jn/nxy197. PMID: 30383278; PMCID: PMC6236074.
- Helal I, Fick-Brosnahan GM, Reed-Gitomer B, Schrier RW. Glomerular hyperfiltration: definitions, mechanisms and clinical implications. Nat Rev Nephrol. 2012 Feb 21;8(5):293-300. doi: 10.1038/nrneph.2012.19. PMID: 22349487.
- Thomas DM, Coles GA, Williams JD. What does the renal reserve mean? Kidney Int. 1994 Feb;45(2):411-6. doi: 10.1038/ki.1994.53. PMID: 8164427.
- Higashihara E, Horie S, Takeuchi T, Nutahara K, Aso Y. Long-term consequence of nephrectomy. J Urol. 1990 Feb;143(2):239-43. doi: 10.1016/s0022-5347(17)39922-6. PMID: 2299710.
- Regazzoni BM, Genton N, Pelet J, Drukker A, Guignard JP. Long-term followup of renal functional reserve capacity after unilateral nephrectomy in childhood. J Urol. 1998 Sep;160(3 Pt 1):844-8. doi: 10.1097/00005392-199809010-00073. PMID: 9720572.
- Trumbo P, Schlicker S, Yates AA, Poos M; Food, Nutrition Board of the Institute of Medicine The National Academies (TNA). Dietary Reference Intakes for energy, carbohydrate, fiber, fat, fatty acids, cholesterol, protein and amino acids. J Am Diet Assoc 2002;102(11): 1621–30.
- Joint FAO/WHO/UNU Expert Consultation on Protein and Amino Acid Requirements in Human Nutrition. Protein and amino acid requirements in human nutrition. World Health Organ Tech Rep Ser 2007;935:1–265.
- Antonio J, Ellerbroek A, Silver T, Vargas L, Peacock C. The effects of a high protein diet on indices of health and body composition–a crossover trial in resistance-trained men. J Int Soc Sports Nutr. 2016 Jan 16;13:3. doi: 10.1186/s12970-016-0114-2. PMID: 26778925; PMCID: PMC4715299.
- Martens EA, Gonnissen HK, Gatta-Cherifi B, Janssens PL, Westerterp-Plantenga MS. Maintenance of energy expenditure on high-protein vs. high-carbohydrate diets at a constant body weight may prevent a positive energy balance. Clin Nutr. 2015 Oct;34(5):968-75. doi: 10.1016/j.clnu.2014.10.007. Epub 2014 Nov 8. PMID: 25466951.
- Bray GA, Smith SR, de Jonge L, Xie H, Rood J, Martin CK, Most M, Brock C, Mancuso S, Redman LM. Effect of dietary protein content on weight gain, energy expenditure, and body composition during overeating: a randomized controlled trial. JAMA. 2012 Jan 4;307(1):47-55. doi: 10.1001/jama.2011.1918. Erratum in: JAMA. 2012 Mar 14;307(10):1028. PMID: 22215165; PMCID: PMC3777747.
- Friedman AN, Ogden LG, Foster GD, Klein S, Stein R, Miller B, Hill JO, Brill C, Bailer B, Rosenbaum DR, Wyatt HR. Comparative effects of low-carbohydrate high-protein versus low-fat diets on the kidney. Clin J Am Soc Nephrol. 2012 Jul;7(7):1103-11. doi: 10.2215/CJN.11741111. Epub 2012 May 31. PMID: 22653255; PMCID: PMC3386674.
- Antonio J, Ellerbroek A, Silver T, Vargas L, Tamayo A, Buehn R, Peacock CA. A High Protein Diet Has No Harmful Effects: A One-Year Crossover Study in Resistance-Trained Males. J Nutr Metab. 2016;2016:9104792. doi: 10.1155/2016/9104792. Epub 2016 Oct 11. PMID: 27807480; PMCID: PMC5078648.
- Møller G, Rikardt Andersen J, Ritz C, P Silvestre M, Navas-Carretero S, Jalo E, Christensen P, Simpson E, Taylor M, Martinez JA, Macdonald I, Swindell N, Mackintosh KA, Stratton G, Fogelholm M, Larsen TM, Poppitt SD, Dragsted LO, Raben A. Higher Protein Intake Is Not Associated with Decreased Kidney Function in Pre-Diabetic Older Adults Following a One-Year Intervention-A Preview Sub-Study. Nutrients. 2018 Jan 9;10(1):54. doi: 10.3390/nu10010054. PMID: 29315212; PMCID: PMC5793282.
- Jesudason DR, Pedersen E, Clifton PM. Weight-loss diets in people with type 2 diabetes and renal disease: a randomized controlled trial of the effect of different dietary protein amounts. Am J Clin Nutr. 2013 Aug;98(2):494-501. doi: 10.3945/ajcn.113.060889. Epub 2013 May 29. PMID: 23719550.
- Martin WF, Armstrong LE, Rodriguez NR. Dietary protein intake and renal function. Nutr Metab (Lond). 2005 Sep 20;2:25. doi: 10.1186/1743-7075-2-25. PMID: 16174292; PMCID: PMC1262767.
- Lentine K, Wrone EM. New insights into protein intake and progression of renal disease. Curr Opin Nephrol Hypertens. 2004 May;13(3):333-6. doi: 10.1097/00041552-200405000-00011. PMID: 15073493.
- Calvez J, Poupin N, Chesneau C, Lassale C, Tomé D. Protein intake, calcium balance and health consequences. Eur J Clin Nutr. 2012 Mar;66(3):281-95. doi: 10.1038/ejcn.2011.196. Epub 2011 Nov 30. PMID: 22127335.
- Tome D. Criteria and markers for protein quality assessment – a review. Br J Nutr. 2012 Aug;108 Suppl 2:S222-9. doi: 10.1017/S0007114512002565. PMID: 23107532.
- Moughan PJ. Dietary protein for human health. Br J Nutr. (2012) 108(Suppl.
2):S1–2. doi: 10.1017/S0007114512003509 - Millward DJ. Identifying recommended dietary allowances for protein and amino acids: a critique of the 2007 WHO/FAO/UNU report. Br J Nutr. 2012 Aug;108 Suppl 2:S3-21. doi: 10.1017/S0007114512002450. PMID: 23107542.
2 σκέψεις σχετικά με το “ΔΙΑΙΤΕΣ ΥΨΗΛΕΣ ΣΕ ΠΡΩΤΕΙΝΗ: ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΥΓΕΙΑΣ;”